Epidemia, a może nawet pandemia? Mowa o otyłości.

Otyłość i nadwaga to zagadnienia dotyczące nie tylko estetyki i wyglądu, ale przede wszystkim zdrowia. Jak wynika ze statystyk, skala problemu narasta, a otyłość została uznana za jedną z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku.



Niechlubne statystyki – czy Polacy to grubasy?
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci częstość występowania otyłości w Europie  potroiła się. Średnia otyłości na kontynencie wynosi obecnie 22,3%. Polacy znaleźli się w pierwszej piątce najbardziej otyłych narodów w Europie. Z najnowszej aktualizacji Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego wynika, że aż 25,2% populacji Polski jest otyła. Podstawowym sposobem rozpoznania otyłości jest obliczenie wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI) poprzez podzielenie masy ciała wyrażonej w kilogramach przez wzrost w metrach podniesiony do potęgi drugiej. U ludzi dorosłych nadwagę rozpoznaje się przy BMI między 25 a 29,9 kg/m2, a otyłość, gdy BMI wynosi 30 kg/m2 i więcej.

Dlaczego tyjemy?
Przyczyny otyłości mogą być bardzo różne. Najczęściej wynikają one z błędów żywieniowych, złej diety i niewłaściwych nawyków, czy braku ruchu. Niekiedy otyłość ma też podłoże genetyczne, bądź wynika z zaburzonego przebiegu procesu metabolizmu. Niezależnie jednak od przyczyny, można (a nawet trzeba) z nią walczyć.
Kosztowna choroba
Otyłość jest chorobą, która znacznie wpływa na kondycję fizyczną i psychiczną człowieka. Może powodować wiele problemów zdrowotnych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie, choroby układu krążenia, choroby układu mięśniowo-szkieletowego, problemy ze snem, a nawet niektóre nowotwory. Może również przyczynić się do złego stanu zdrowia psychicznego, poprzez zaburzenia odżywiania i zaburzenia depresyjne. Ponadto, otyłość wymaga większych nakładów na opiekę zdrowotną, zdarza się, że wpływa również na ograniczenie zdolności do pracy. W 2015 roku zwalczanie otyłości i spowodowanych nią chorób kosztowało 14 mld złotych – 20 proc. całkowitego budżetu przeznaczonego na służbę zdrowia. Średni koszt opieki zdrowotnej nad osobą otyłą jest 1.5 razy wyższy, niż nad osobą o prawidłowej wadze ciała. 



Najczęstsze powikłania otyłości
Otyłość prowadzi do wielu poważnych schorzeń, najczęściej towarzyszą jej zespół metaboliczny, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, zmiany zwyrodnieniowe, a nawet niektóre nowotwory.

Zespół metaboliczny to
współwystępujące nieprawidłowości w zakresie gospodarki węglowodanowej, lipidowej oraz nadciśnienia tętniczego, u podłoża których leży oporność tkanek na insulinę (insulinooporność) i w przeważającej liczbie przypadków otyłość. Zaburzenia, wchodzące w skład zespołu metabolicznego to: podwyższony poziom insuliny, nadciśnienie tętnicze i tzw. dyslipidemia (wzrost poziomu „złego” cholesterolu LDL, spadek cholesterolu „dobrego” HDL i wzrost poziomu trójglicerydów). Badania kliniczne wskazują na zespół metaboliczny jako silny czynnik wystąpienia chorób układu krążenia.
Podwyższony poziom insuliny jest stałym elementem otyłości, niezależnie od jej przyczyn, wieku i płci osoby otyłej. Otyłego człowieka cechuje stałe podwyższenie poziomu insuliny na czczo oraz gwałtowny jej wzrost na każdy bodziec do jej wydzielania (np. posiłek). U osób otyłych występuje również po pewnym czasie tzw. insulinooporność, czyli zaburzenie obniżania poziomu cukru we krwi pomimo utrzymującego się wysokiego poziomu insuliny, co może doprowadzić do powstania cukrzycy typu 2. Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy 3-7 razy, zaś u osób z otyłością znacznego stopnia (BMI powyżej 35), ryzyko to jest 20-krotnie wyższe niż u osób z prawidłową masą ciała.
Otyłości bardzo często towarzyszy nadciśnienie tętnicze, znacznie zwiększając jej wpływ na zaburzenia czynności układu krążenia. W badaniach prowadzonych przez profesora Jana Tatonia, Antoniego Czecha i Małgorzatę Bernas (Otyłość. Zespół metaboliczny, PZWL, Warszawa 2007), w grupie bez otyłości częstość występowania nadciśnienia tętniczego wynosiła 28%, a w grupie osób z nadwagą i otyłością aż 58%. Osoba otyła, szczególnie jeśli rozwinęło się u niej nadciśnienie tętnicze lub hipertriglicerydemia, ma także tendencję do zwiększonej krzepliwości krwi, co zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu.
Nadmiar masy ciała w stosunku do wysokości, powoduje dodatkowe obciążenia układu kostno-stawowego, który fizjologicznie jest przystosowany do obciążeń adekwatnych do należnej masy ciała w danym wieku. Im większy jest stopień nadwagi, tym zmiany zniekształcające w układzie kostnym, zwane przeciążeniowymi, są większe i szybciej postępują. Zmiany zwyrodnieniowe, będące wynikiem przedwczesnego zużywania się chrząstek stawowych, ujawniają się w najbardziej obciążonych częściach układu kostnego, głównie w stawach kolanowych, biodrowych i stopach oraz w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Dodatkowe kilogramy mają odgrywają też swoją rolę w przypadku chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza niealkoholowej chorobie stłuszczeniowej wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego, chorobie refluksowej oraz raka przełyku i jelita grubego. Szacuje się, że nadmierna masa ciała jest odpowiedzialna za rozwój około 30-40% tych nowotworów.
Wyniki koordynowanych przez Instytut Żywności i Żywienia ogólnopolskich badań chorych w szpitalach wskazują, że choroby związane przyczynowo z nadwagą i otyłością są prawdopodobnie odpowiedzialne za 25% hospitalizacji.
Jak schudnąć?
W teorii walka z otyłością jest bardzo prosta - zdrowa dieta oraz zwiększona aktywność fizyczna to podstawowe działania. Posiłki powinny zawierać zredukowaną ilość tłuszczu oraz cukru, a także zwiększoną ilość warzyw i owoców bogatych w błonnik. Zaleca się również regularną aktywność fizyczną. Bardzo często wystarczy długi spacer lub przejażdżka rowerowa. Niestety pomimo rosnącej popularności zarówno stosowania zbilansowanej diety, jak i aktywnego spędzania wolnego czasu, odsetek Polaków dotkniętych otyłością ciągle rośnie. Pozbycie się nadprogramowych kilogramów jest szczególnie ważne, jeśli ktoś już choruje przewlekle, gdyż zwiększają one ryzyko wystąpienia poważnych w skutkach powikłań.
Zdrowie pod kontrolą
Dbanie o odpowiednią masę ciała jest tak samo ważne jak stosowanie się do zaleceń lekarskich i wykonywanie badań kontrolnych. Z tych ostatnich można bezpłatnie skorzystać w Przychodniach Synexus (gdzie na co dzień pracuję). Pacjenci, którzy przeszli zawał mięśnia sercowego, udar mózgu lub operację kardiologiczną, a także diabetycy powyżej 40 roku życia mogą skorzystać z oferty bezpłatnych badań laboratoryjnych. Z oferty bezpłatnych konsultacji lekarskich mogą też skorzystać pacjenci z chorobą zwyrodnieniową stawów kolana i/lub biodra, którzy mimo przyjmowania leków, odczuwają ból. Zapisy przez formularz online dostępny na stronie internetowej www.przychodniasynexus.pl lub telefonicznie 022 203 03 00 (infolinia ogólnopolska).

_____________________________________________________________
Bibliografia:
M.Jarosz, E.Rychlik, „Otyłość wyzwaniem zdrowotnym i cywilacyjnym”, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 9, 2011
M.Szymocha, M.Bryła, I. Maniecka-Bryła, „Epidemia otyłości w XXI wieku”, Zdr Publ 2009;119(2):207-212
M.Owecki, „Otyłość epidemią XXI wieku”, Przegląd Kardiodiabetologiczny 2009; 4, 1: 36–41
J.Tatoń, A.Czech, M.Bernat, „Otyłość. Zespół metaboliczny”, wyd. PZWL, Warszawa 2007
RAPORT MillwardBrown bieżące statystyki otyłości i nadwagi w Polsce na podstawie Interaktywnej mapy otyłości Polski
stan na: II kwartał 2015
Światowy Indeks Bezpieczeństwa Żywnościowego, publikacja,http://wnoz.sggw.pl/
http://www.who.un.org.pl/
www.izz.waw.pl
www.pzh.gov.pl

Etykiety: , ,