14 listopada to Światowy Dzień Cukrzycy - solidaryzując się z osobami z cukrzycą ubieramy się dziś na niebiesko. Z doświadczenia wiem, że nie interesujemy się chorobą dopóki nas nie dotyczy. Jednak cukrzyca, jest chorobą tak powszechną i może dotyczyć każdego z nas, że każdy powinien znać kilka faktów o tej przebiegłej chorobie.
Cukrzyca znana jest ludzkości od czasów starożytnych.Najstarszy opis stanu podobnego do objawów cukrzycy przebiegającego z wielomoczem odnaleziono na papirusie pochodzącym z 1550 r.p.n.e.
Pierwszy raz słowo „diabetes” (syfon- płynący) użył Arteziusz z
Kapadocji (ok 200 r.n.e) na określenie ucieczki płynów z ustroju,
nadmiernego picia płynów z powodu pragnienia i ogólnego wyniszczenia
organizmu prowadzącego do zgonu. Słodki smak moczu w przebiegu cukrzycy zauważyli już starożytni Grecy czy Egipcjanie.
W XVII w. dodano słowo do słowa „diabetes” słowo „mellitus” – co oznaczało miód na określenie słodkiego smaku moczu.
W 1869 Langerhans po raz pierwszy wykazał obecność w trzustce wysp.
Na jego cześć wyspy trzustkowe zostały nazwane wyspami Langerhansa. W
XIX wieku stwierdzono również, że zmarli na cukrzycę mają uszkodzoną
trzustkę. W roku 1889 Oskar Minkowski i Joseph von Mering po serii
doświadczeń na psach stwierdzili, że wycięcie tego narządu powoduje u
psów cukrzycę. Dość szybko udało się też stwierdzić, że insulinę
wytwarza specjalny typ komórek, położonych w tzw. wysepkach Langerhansa,
stanowiących zaledwie 2% masy trzustki.
Cukrzycę wykrywano poprzez badanie moczu. Do czasu wynalezienia
insuliny jedynym sposobem leczenia cukrzycy była dieta bezwęglowodanowa.
Sama choroba jak i również restrykcyjna dieta doprowadzały szybko do
znacznego wyniszczenia organizmu.
1921- wynaleziono insulinę (Friderick Banting i Charles Best). Obaj badacze za odkrycie hormonu insuliny zostali 2 lata później nagrodzenia nagrodą Nobla.
Po dalszych pracach Jamesa Collipa polegających na oczyszczeniu
insuliny zwierzęcej po raz pierwszy zastosowano ją u chorego na cukrzycę
czternastolatka z Toronto Leonarda Thompsona (1922 rok).
W Szwecji po raz pierwszy podano insulinę 5-letniemu chłopcu, który dożył 70 lat. W 1982 r. zaczęto stosować insulinę wytworzoną metodą inżynierii genetycznej.
Cukrzyca typu I stanowi około 8% wszystkich przypadków zachorowań na
cukrzycę. Najczęściej dotyczy dzieci, młodzieży i osób przed 30. rokiem
życia (w 85–90%), chociaż w 10–15% może wystąpić u osób powyżej 30. roku
życia.
Cukrzycę określa się standardowo jako utratę
zdolności organizmu do właściwego metabolizowania węglowodanów. Podstawowym
symptomem choroby jest wysoki poziom glukozy we krwi. Są dwa główne typy cukrzycy: Cukrzyca typu I jest
następstwem niewystarczającej produkcji insuliny w trzustce (w wyniku procesu autoimmunologicznego nieodwracalnie zostają uszkodzone komórki trzustki, które produkują insulinę). Cukrzyca typu II jest wynikiem nieefektywnej insuliny (insulina jest produkowana, ale organizm nie wykorzystuje jej odpowiednio). W obu typach poziom glukozy we krwi jest
znacznie podwyższony. Ani niewystarczająca ilość insuliny, ani nieefektywna
insulina nie są w stanie ograniczyć poziomu cukru we krwi do normalnego stanu
po jedzeniu.
Zwykło się przyjmować, że cukrzyca typu I dotyka głównie dzieci i młodzież, zaś cukrzyca typu II to choroba wieku dojrzałego. Granice jednak się zacierają - coraz więcej dzieci (najczęściej otyłych) zaczyna wcześnie chorować na cukrzycę typu II, a dorośli na cukrzycę podobną do typu I - np. MODY. Powstają nowe typy, nowe nazwy, jednak wciąż ten sam mianownik - zbyt duży poziom cukru we krwi. Diabetolodzy biją na alarm, cukrzycą typu II jest zagrożony co czwarty Polak. Na świecie na tą chorobę cierpi ok. 240 mln ludzi, z czego blisko 2 mln w Polsce. Ponad połowa nie zdaje sobie z tego sprawy.
Cukrzyca jest wciąż chorobą nieuleczalną. W cukrzycy typu I leczenie polega na podawaniu insuliny. Cukrzyca typu II najczęściej leczona jest lekami doustnymi, ale w pewnym okresie choroby najczęściej jest włączana terapia insuliną. W obu przypadkach kluczowym elementem jest zdrowa, racjonalna dieta.
Coraz częściej spotykana jest również cukrzyca ciężarnych (ang. Gestational Diabetes Mellitus – GDM) to
zaburzenie tolerancji glukozy, które pojawia się lub zostaje rozpoznane
w czasie ciąży. Dotyczy ona 1-6% ciężarnych. Obecność cukrzycy oznacza
wysokie stężenie glukozy we krwi matki, które jest niebezpieczne dla
dziecka. Ciąża sprzyja rozwojowi cukrzycy, ponieważ hormony wydzielane w
dużych ilościach przez łożysko mają działanie diabetogenne – „pro
cukrzycowe”. Sprzyja jej również zwiększanie masy ciała matki. Cukrzyca
ciężarnych typowa pojawia się w drugim trymestrze ciąży.Cukrzyca ciężarnych najczęściej ustępuje po porodzie, jednak istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia u kobiet z cukrzycą ciężarnych w przyszłości
cukrzycy typu II. Dlatego też po porodzie muszą pozostać pod opieką
lekarza i kontrolować stężenia glukozy we krwi.
Cukrzyca wymaga wielkiej kontroli, jak również dokładnego
monitorowania, gdyż źle leczona cukrzyca może szybko doprowadzić do
wystąpienia groźnych dla zdrowia, a nawet życia powikłań. Niektóre z
tych powikłań mogą powstać „ z minuty na minutę” (hipoglikemia, kwasica ketonowa, śpiączka), inne powikłania
rozwijają się znacznie dłużej (retinopatia cukrzycowa, nefropatia, neuropatia, stopa cukrzycowa).
Czy wiesz jak pomóc osobie z cukrzycą, gdy ta straci przytomność? Przeczytaj! Możesz uratować komuś życie. To bardzo ważne. Czasem dochodzi do sytuacji, kiedy u osoby chorej na cukrzycę poziom cukru niebezpiecznie spada - może się to objawiać drgawkami, drżeniem rąk, bełkotliwą mową, wrażeniem że ta osoba jest pod wpływem alkoholu (możliwa jest nawet wyczuwalna woń acetonu z ust diabetyka), utrata przytomności - należy natychmiast podać cukier w prostej formie (kostka cukru rozpuszczona w wodzie, cola, przejrzysty słodki napój). Jeśli osoba potrzebująca pomocy jest nieprzytomna, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną (konieczny będzie zastrzyk z glukagonu i być może dalsza pomoc w szpitalu).
Wszystkim moim "słodkim" znajomym (a także nieznanym mi osobiście diabetykom) z okazji Światowego Dnia Cukrzycy życzę samych dobrych cukrów i wiele wiele zdrowia!
